Parlamentai ir konstitucinės kontrolės institucijos Prancūzijoje ir Lietuvoje
Žiobienė, Edita | |
Mokslinis darbas parengtas aktualia tema, kurios svarbą lemia analizuojamo objekto daugiareikšmiškumas. Pagrindinis lyginamojo darbo objektas yra Prancūzijos ir Lietuvos Respublikos parlamento ir konstitucinės justicijos institucijos santykis įstatymų leidybos aspektu. Kitaip tariant, visi kiti šio santykio aspektai šiame darbe yra antriniai. Pažymėtina, kad konstitucinė kontrolė atsirado būtent kaip įstatymų atitikties Konstitucijai kontrolė. Taigi konstitucinės justicijos santykis su įstatymų leidyba yra neabejotinas. Darbo pradžioje aptariama įstatymo samprata legicentrizmo ir konstitucionalizmo doktrinoje, Prancūzijos ir Lietuvos Respublikos parlamento įstatymų leidybos ypatumai. Antroje dalyje analizuojama konstitucinės justicijos formavimosi raida Prancūzijoje ir Lietuvoje, konstitucinės justicijos prigimties klausimai remiantis moksline doktrina. Trečioji darbo dalis skirta Prancūzijos Respublikos Konstitucinės Tarybos ir Lietuvos Respublikos Konstitucinio Teismo vietos valdžios sistemoje nagrinėjimui. Ketvirtojoje dalyje analizuojami abiejų valstybių konstitucinės justicijos institucijų keletas dažniausiai priimamų sprendimų tipų bei jų įgyvendinimas parlamento įstatymų leidyboje. Be kita ko, aptariamos prevencinės ir paskesniosios kontrolės formos, jų privalumai ir trūkumai. Prancūzijoje Konstitucinė Taryba per 50 metų įgyvendino išimtinai prevencinę kontrolę, tačiau po 2008 m. Konstitucijos reformos buvo įtvirtinta ir paskesnioji kontrolės forma. Legicentrizmo erą pakeitus konstitucionalizmo laikams, įstatymas išreiškia bendrąją tautos valią tik tuomet, jei atitinka Konstituciją – steigiamosios valdžios aktą. Prancūzijos ir Lietuvos konstitucinės priežiūros institucija kontroliuoja įstatymų leidėjo priimamus įstatymus remdamasi steigiamosios valdžios priimtu aukščiausios galios teisės aktu. Moksliniame darbe ir analizuojamas šis parlamento ir konstitucinės justicijos institucijos santyks įstatymų leidybos aspektu.
The most important object is to compare the relation between the Parliament and institution of constitutional control in France and Lithuania.
Le principale objet de cette étude est le rappport entre le parlement et l‘institution de contrôle de constitutionnalité dans la legislation en France et en Lituanie. Il faut dire, que l‘ordre juridique en Lituanie et en France connait deux modes de production de la loi. Le régime légicentriste est celui dans lequel la loi est principalement le résultat du vote parlementaire. Le régime constitutionnaliste ajoute à l‘operation de vote le contrôle juridictionnel de constitutionnalité afin de verifier que la loi votée respecte la Constitution. Si le légicentrisme correspond à l‘état ou la volonté générale n‘est plus que le caprice du législateur, le constitutionnalisme caractérise un régime dans lequel le législateur doit respecter la Constitution pour exercer sa fonction normative. Autrement dit, quand les pays instaurent les institutions de contrôle de constitutionnalité la loi votée ne peut pas exprimer le volonté générale que dans le respect de la Constitution. Les représentants du peuple sont controlés au nom et sur le fondement de la Constitution par le juge constitutionnel. D‘ailleurs le contrôle de constitutionnalité est non de gener ou de retarder l‘exercice du pouvoir legislatif mais d‘assurer sa conformité à la Constitution. Il est vrai, que le texte constitutionnel est seulement la possibilité ou le potentiel. Le Cour constitutionnelle de la Lituanie et la Conseil constitutionnel de la France determinent dans la jurisprudence le vrai sens de l‘acte constitutionnel, le vrai contenu des normes et des principes de la Constitution. L‘analyse de cette Constitution jurisprudentielle, c‘est-à-dire le texte constitutionnel et la jurisprudence constitutionnelle de la Lituanie et de la France montre que les legislateurs en Lituanie et en France respectent les décisions des institutions de contrôle de constitutionnalité. Le contrôle a priori de constitutionnalité consiste à verifier que la loi votée en instance de promulgation respecte bien la Constitution. Mais l‘exemple du droit constitutionnel francais du contrôle preventif de constitutionnalité montre que il n‘est pas suffisante pour assurer pleinement le respect de la Constitution par la loi votée. C‘est pourquoi il est instauré le contrôle répressif de constitutionnalité en France après la révision constitutionnelle de juillet 2008, qui a ouvert, dans certaines conditions, la saisine du Conseil constitutionnel au justiciable par la voie de l‘exception d‘inconstitutionnalité.